ʻŌLELO HOʻOHOLO
No. 2017 – 45
E PAIPAI ANA I KA ʻAHAHUI SIWILA O HAWAIʻI E KĀKOʻO I NĀ MANAʻO I HĀPAI ʻIA E KA AMERICAN ACADEMY OF ARTS AND SCIENCE MA KA MOʻOLELO KOMIKINA MA NĀ ʻŌLELO ʻŌIWI ʻAMELIKA ʻO IA KA ʻŌLELO HOʻONAʻAUAO
‘OIAI, ma ka MH 1987, ua holo kekahi ‘ōlelo ho‘oholo ma ka ‘Ahaʻōlelo o Hawai‘i e koi ana i ka ‘Oihana Ho‘ona‘auao o Hawai‘i e ho‘okumu mai i mau kula kaiapuni Hawai‘i e kū ana i ke kānāwai o ka MH 1986 e kāpae ana i nā alaina kūʻē kānāwai no ka ho‘ohana ‘ia o ka ‘ōlelo Hawai‘i ma ke ʻano he kaiāʻōlelo ho‘ona‘auao ma ia mau kula aupuni, a e paipai ana i ka ‘Aha‘ōlelo Pekelala o ‘Amelika Hui Pū ‘Ia e haku i nā kānāwai pekelala e kāko‘o ana i ke ola o ka ‘ōlelo Hawai‘i a me nā ‘ōlelo ‘ōiwi ‘Ilikini; a
ʻOIAI, ua ʻāpono ʻia ka ʻōlelo hoʻoholo 2016-19 e paipai ana i nā poʻe kau kulekele e hāpai i nā kānāwai kikoʻī ma nā pae a pau o ke aupuni e kākoʻo ana i nā papahana ʻōlelo o ka poʻe ʻōiwi Hawaiʻi, ka poʻe ʻĀlaka ʻŌiwi, a me nā Poʻe ʻIlikini ʻAmelika; a
ʻOIAI, ma ka lā 20 o Nowemapa, 2014 ua noi ʻia ka American Academy of Arts & Science e nā lālā o ka ʻAhaʻōlelo o ʻAmelika Hui Pū ʻia e alakaʻi i ka noiʻi ʻana a me ke kālailai ʻana i ka nuiʻie o nā ʻōlelo me ka hōʻike pū, pehea e hiki ai ke pā pono ka naʻauao o nā lālā o ʻAmelika ma ke kālele hou ʻana i ke aʻo ʻōlelo a pehea e māhuahua hou aʻe ai ia mau lālā ma ke kaiapili laulāhui; a
ʻOIAI, ma ia noi i hōʻike ʻia ai ke emi ʻana mai o ka pākēneka o nā kānaka o ke ao holoʻokoʻa nona ka ʻōlelo Pelekānia ʻo ia ka ʻōlelo mua; a
ʻOIAI, mākaukau ka American Academy of Arts and Science ma ka hana i kēia ʻano noiʻi a kālailai e pā ana ke aʻo ʻōlelo o ke aupuni holoʻokoʻa; a
ʻOIAI, ua hoʻokohu ʻia ka American Academy of Arts and Science e pane i kēia nīnau; Pehea e pā ai ke aʻo ʻōlelo i ka ulu o ka hoʻokele waiwai, ka makakau moʻomeheu, ka ʻauamo kuleana ʻana o nā hanauna e hiki mai ana, a me ka hauʻoli a maluhia o nā poʻe a pau o ʻAmelika; a
ʻOIAI, ua hāpai ʻia he ʻehā manaʻo paipai ma ka Moʻolelo no ke Komikina:
- E hoʻonui aʻe i ka nui kumu ʻōlelo ma nā pae a pau o ka hoʻonaʻauao i hiki i nā keiki a pau ke aʻo i kekahi ʻōlelo ma waho aʻe o ka ʻōlelo Pelekānia.
- E hoʻoulu hou aʻe i ke aʻo ʻōlelo ma ka ʻōnaehana hoʻonaʻauao ma o nā kuʻikahi aupuni me ke nā hui kūʻōkoʻa ma waena o nā kula, nā hui ʻauhau ʻole, nā pāʻoihana, a me nā lālā kaiāulu.
- E kākoʻo i nā ʻōlelo hoʻoilina e ʻōlelo ʻia nei i kēia manawa ʻānō ma ʻAmelika Hui Pū ʻia a e kōkua i ia mau ʻōlelo e ō mau mai kekahi hanauna a i kekahi hanauna.
- E hoʻolako i nā mea e pono ai ke kākoʻo i nā ʻōlelo ʻŌiwi ʻAmelika e like hoʻi me ka ʻōlelo ma ka Native American Language Act.
NO LAILA, E HOʻOHOLO ʻIA E Ka ʻAhahui Sīwila Hawaiʻi ma kēia, ka ʻaha 58 o kākou ma Seattle, Wakinekona, i ke kau ʻana o Māhealani ma ka malama ʻo ʻIkuwā ma ka lā 04 o Nowemapa 2017, e paipai ana i ka ʻAhahui Siwila o nā Hui Siwila Hawaiʻi e kākoʻo i nā manaʻo i hāpai ʻia e ka American Academy of Arts and Science ma ka Moʻolelo Komikina ma nā ʻŌlelo ʻŌiwi ʻAmelika ʻo ia ka ʻŌlelo Hoʻonaʻauao; a
NO LAILA, E HOʻOHOLO HOU ʻIA, e kākoʻo ka ʻAhahui Siwila o Hawaiʻi i ka National Indian Education Association (NIEA) ma ko lākou paʻu mau ʻana e hana pū me ka ʻAhaʻōlelo Pekelala a me ke Keʻena Hoʻonaʻauao ma luna o nā pono o nā ʻŌlelo ʻŌiwi ʻAmelika, a me ke kūkulu ʻana ma luna o nā manaʻo paipai i hāpai mua ʻia a me ka hoʻokō piha ʻana i ulu aʻe ke kākoʻo no ka Hoʻonaʻauao ma o ka ʻŌlelo ʻŌiwi ʻAmelika.
NO LAILA, E HOʻOHOLO HOU ʻIA, e hoʻouna ʻia ana i kope o nei ʻōlelo hoʻohoʻolo i ke Kenekoa o Hawaiʻi ʻo Brian Schatz, Ke Kenekoa o Hawaiʻi o Mazie Hirono, Ka Luna Makaʻāinana o Hawaiʻi ʻo Colleen Hanabusa, Ka Luna Makaʻāinana o Hawaiʻi ʻo Tulsi Gabbard, ka National Indian Education Association, ka National Coalition of Native American Language Schools and Programs, ka ʻAha Pūnana Leo, ka Luna Ho‘omalu o ka Papa Alaka‘i o ka Ho‘ona‘auao (no ke kāka‘ahi ‘ia ana i nā Kula Kaiapuni me nā Kula Ho‘āmana Hawai‘i, Hawai‘inuiākea, Ka Haka ‘Ula o Ke‘elikōlani, Ke Kulanui ‘o Hawai‘i ma Eva, pēia pū me ke kiaʻāina o ka Mokuʻāina ʻo Hawaiʻi, ka Luna Ho‘omalu o Ka ‘Aha Kenekoa Hawai‘i, ka Luna Ho‘omalu o ka Hale o Nā Luna Maka‘āinana o Hawai‘i, ka Luna Ho‘omalu o ke Kōmike Kuleana Hawai‘i o ka ‘Aha Kenekoa Hawai‘i, ka Luna Ho‘omalu o ke Kōmike Kuleana Hawai‘i o ka Hale o Nā Luna Maka‘āinana o Hawai‘i, ka Luna Ho ‘omalu o Ka Papa Kahu Waiwai o ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi, a nā Meia o nā Kalana o Hawai‘i.
Ua hō‘oia ‘ia e ka mea pūlima o lalo iho nei ka ho‘āpono ‘ia o ka ‘ōlelo ho‘oholo, i ke kau ʻana o Māhealani ma ka malama ʻo ʻIkuwā, ma ka lā 4 o Nowemapa 2017, ma ka ‘Aha Kū Makahiki Kanalimakūmāwalu o ka ‘Ahahui Sīwila Hawai‘i ma Seattle, Washington.
Annelle C. Amaral, Pelekikena